Rize'nin İkizdere ilçesi Güneyce nahiyesi Varda köyü Kurtuluş mahallesinden Molla Hüseyin'in oğludur. Bölgede Sipahioğulları olarak anılan bir akrabaya mensup Osman Niyazi Efendi'nin ailesi soyadı kanunundan sonra Atay soyadını aldı. 1244 (1828) yılında Varda'da doğdu. Gençliğinde çobanlıkla meşgul iken gaibten duyduğu ilim tahsil etmesini telkin eden bir sese uyarak İstanbul'a gitti. Burada Nakşbendî Tarikatı'na bağlı Gümüşhanevî dergâhı kurucusu Şeyh Ahmet Ziyauddin Efendi'ye intisab ederek seyr ü sülûkünü tamamladı. 25 yıl devam eden bu eğitimden sonra şeyhinden hilafet aldı. Bu esnada Arapça ve dini ilimler de tahsil eden Niyazi Efendi, bir ara Beşiktaş/Kabataş'taki bir camide imamlık yaptı. Daha sonra Ahmet Ziyauddin Gümüşhanevî tarafından takriben 1879-1880 yıllarında irşad göreviyle Karadeniz bölgesine gönderildi.
Nakşbendî Tarikatı'na bağlı bir şeyh olarak memleketi Varda'ya dönen Osman Niyazi Efendi, Varda Büyük Camii müderrisliği ile imamlığını üstlendi. Bu arada tarikat faaliyetlerine de başlayan Şeyh Efendi, düzenli olarak Râmûzu'l-ehadis ve Fıkıh dersleri okuttu. Bir müddet sonra bu camiden ayrılıp doğduğu mahalleye giderek günümüze kadar gelen Kolekli Camii ve Tekke'nin inşasına başladı. 1895 yılından 1909 yılına kadar 14 yıl burada imamlık hizmetine ve tarikat faaliyetlerine devam etti. Doğu Karadeniz bölgesinin hemen hemen bütün şehirlerinden, Erzurum, Bayburt, hatta Tekirdağ ve Adapa-zarı'ndan müritleri bulunurdu.
Trabzon Valisi Sırrı Paşa'nın 1880 yılında Bab-ı âli'ye gönderdiği bir rapordan anlaşıldığına göre Şeyh Hacı Osman Efendi, Kur'a-yı Seb'a nahiyesinde emlak ve servetçe önde gelen 8 kişiden birisidir ve servetçe üçüncü, haysiyetçe birinci derecede bir şahıstır.
Şeyh Osman Niyazi Efendi'nin vefatından bir sene önce 1908 yılındaki üç aylarda bu tekkede halvete giren kişilerin 86 kişi olduğu dikkate alınırsa bu tekkenin bölgede hayli şöhrete sahip olduğu anlaşılmaktadır.
Güneyce nahiyesinin ortasında kalan tarihi kemer köprünün de, Padişah II. Abdulhamit han'ın ailesinden sara hastası olan birisini Niyazi Efendi'nin okuması sonucu şifa bulması üzerine, Padişahın yaptığı yardımla inşa ettirildiği rivayet edilmektedir.
Osman Niyazi Efendi'nin Şeyh'i, Ahmet Ziyauddin Efendi'nin en önemli faaliyetlerinden biri de Vakıf Kütüphaneleri kurmak ve onları desteklemek idi. Bu zâtın Rize, Of ve Bayburt'ta kurduğu kütüphanelerin mütevelliliği de Şeyh Niyazi Efendi'ye verilmiş olup, her yıl düzenli olarak bu kütüphaneleri teftiş ederdi.
Şeyh Niyazi Efendi Kolekli'de yaptırdığı Camii-Tekke'nin yakınına gömülmeyi vasiyet etmesine rağmen, ziyaretçilerin rahatı ve yerin uygunluğu göz önüne alınarak Varda Büyük Camii'nin arkasındaki mezarlığa defnedilmişti. 1945 yılında Güneyce ilçe yapılınca Kaymakamlık bu mezarlık alanın Meydan ve Toplantı yeri yapılmasını kararlaştırdı. Bu kararın halk tarafından büyük tepki ile karşılanması üzerine 1946 yılında bir gece sokağa çıkma yasağı ilan edildi, Jandarmalar tarafından yollar tutuldu ve Şeyh Efendi'nin mezarı tahrip edildi. Ertesi gün sevenleri ve akrabaları mezarı toprağıyla birlikte ölümünden 37 yıl sonra vasiyetinde belirttiği Kolekli'deki cami-tekke'nin yanına nakledilip defnettiler.
1913 yılında Şeyh Niyazi Efendi'ye izafeten Varda köyünün adı Hacı Şeyh köyü yapılmış, tek parti döneminde ise kaldırılmıştır.
Şeyh Osman Niyazi Efendi Fatma, Fatma ve Ayşe adlı üç hanımla evlenmiş olup bu evliliklerden ikisi erkek, sekizi kız toplam on çocuğu olmuştur.
Niyazi Efendi'nin mezar kitabesinde Arap harfleriyle şu yazı bulunmaktadır.
Hüve-lhayy-üllezi la yemut Basiretle nazar eyle makam-ı ilticadır bu Huzuru kalbine cânâ kiınakbu'l-iHûda'dır bu Tarik-ı Nakşbenddin rehnüması Ziyaüddin flhmedden Hilafet tacını giymiş reis-i evliyadır bu İderdi zâhir u bâtın müzeyyen ilm u irfanla Harîm-i kudsiyandır, vâris-i hem enbiyâdır bu Tarikat-ı aliyye-i Nakşbendiyye-i Halidiye Meşayih-ı kiramından Şeyh-ul meşayih
Arif-i billah el hac Osman Niyazi Efendi hazretlerinin ruh-i şerifine Elfatiha Sene 132711 Rebiulevvel
Şeyh Osman Niyazi Efendi'nin Nakşî Tarikatı üzere hilafet verdiği dört zâttan ikisi Of'lu, biri Çaykara'lı birisi de Hayrat'lı olup bu zâtlar şunlardır.
1. Hacı Ferşat Efendi (1866-1929) Asıl adı İbrahim Hakkı'dır. Çaykara'nın Yeşilalan (Holaysa) köyündendir.
2. Hacı Ahmet Fehmi Efendi (1861-1958) Of, Gürpınar (Mapsino) köyünden Molla Alizadeler olarak bilinen ailedendir.
3. Mahmut Efendi (?-1930) Of, Bölümlü (Zisino) köyünden Gani Ömerzade ailesindendir.
4. Hacı İlyas (Eroğlu) Efendi (?-1951) Hayrat, Güneşalan (Hundez) köyünden Nuhoğullarındandır.
